Zastanawialiście się kiedyś, jak to jest, że kiedy postanawiamy zadbać o nasze zdrowie – zaczynamy zdrowo się odżywiać, łatwiej jest nam też wprowadzić aktywność fizyczną? Pójście na basen, na siłownię, wpływa na to, że po wysiłku chcemy też zjeść zdrowy posiłek? A kiedy coś idzie nie po naszej myśli, odczuwamy negatywne emocje, zaniedbujemy dietę, a razem z nią odpada aktywność fizyczna? Oczywiście mowa tu o związku między nastrojem a jedzeniem.
Nasze emocje wiążą się z powstawaniem konkretnych preferencji żywieniowych. Mechanizm ten określa się pojęciem „food-mood connection”. Oznacza to, że spożywając dany produkt (np. czekoladę), łączymy w jedno doznanie bodźce pochodzące z wielu receptorów (smakowych, zapachowych, wizualnych, słuchowych) wraz ze stanem emocjonalnym, którego w danym momencie doświadczamy. Jedzenie pełni wiele funkcji, ale z biologicznego punktu widzenia, jest dla naszego organizmu przede wszystkim źródłem energii. Odpowiednia ilość i jakość pożywienia zapewniają utrzymywanie poziomów energetycznych, które wywołują dobry, pozytywny nastrój. Natomiast nieodpowiednie dobieranie składników odżywczych prowadzi do spadku energii, które będą pogarszały nasz nastrój. Proste, prawda?
Mechanizm „food-mood connection” powiązany jest z działaniem neuroprzekaźników – serotoniny, kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który ma działanie uspokajające oraz dopaminy, o działaniu pobudzającym.
- Spożywanie m.in. jajek, ryb, drobiu prowadzi do wzrostu serotoniny, co wprawia nas w nastrój pozytywny.
- Rośliny strączkowe, ryż czy szpinak sprzyjają pracy kwasu GABA, który pozwala nam się rozluźnić i zrelaksować.
- Dopamina wiąże się ze spożyciem kwasu foliowego, magnezu, cynku oraz witaminy B6, które obecne są m.in. w sezamie, awokado, produktach mlecznych.
- Dopamina sprzyja znacznemu pobudzeniu i aktywacji do działania.
- Spożycie kwasów tłuszczowych omega-3, które znajdziemy głównie w tłustych rybach, sprzyja regulacji nastroju – szczególnie w odniesieniu do agresji, samobójstw oraz zaburzeń afektywnych.
Natomiast nieprawidłowa regulacja nastroju jest podtrzymywana przez:
- spadki cukru w sytuacji spożywania posiłków w nieregularnych odstępach czasu oraz odstawienie spożycia kofeiny i słodyczy w przypadku agresji,
- odstawienie spożycia napojów o dużej zawartości kofeiny oraz alkoholu w przypadku lęku,
- spożywanie zbyt małych ilości białka oraz odstawienie nadmiernej ilości słodyczy w przypadku depresji.
Ze zdrową żywnością wiążemy pozytywne stany afektywne: szczęście, przyjaźń, wiarę w siebie, a z niezdrową – negatywne stany: lęk, niepokój, nudę.
Negatywne emocje stymulują obszary związane z niezdrową żywnością (o dużej zawartości węglowodanów i tłuszczu), natomiast pozytywne uaktywniają obszary związane ze zdrową, niskokaloryczną żywnością.
Pozwala to wysunąć wniosek, że stałe doświadczanie negatywnego stanu emocjonalnego będzie zwiększać ryzyko spożywania nadmiernej ilości niezdrowej żywności, co prowadzi do nadwagi i otyłości.
Babicz-Zielińska, E. (2006). Role of psychological factors in food choice – a review. Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 15/56(4), 379-384.
Boruta-Gojny, B. (2014). Psychologiczne aspekty żywienia – wybrane zagadnienia. W: A. Zając, G. Zydek, M. Michalczyk, S. Poprzęcki, M. Czuba, A. Gołaś, B. Boruta-Gojny. Żywienie i suplementacja w sporcie, rekreacji i stanach chorobowych. Katowice: Wydawnictwo AWF.Challem, J. (2006). The food-Mood Connection. Experiences Life, 34-36
Challem, J. (2007). The food-Mood Solution: All-Natural Ways to Banish Anxiety, Depression, Anger, Stress, Overeating, and Alcohol and Drug Problems and Feel Good Again. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Lyman B.A. (1989). Psychology of Food: More Than a Matter od Taste. New York: Avi Book.